Triode Dick's Page
ClassicTwo

2 300B Single ended
stereo eindversterker

deel 1
update: 26-12-2008

Dit verhaal is een aanvulling op een artikel dat in december 2008 in de Elektor Audio Special 3 is gepubliceerd.

We gaan verder...

Wie kent ze niet, die mooie exclusieve single ended versterkers. Met die mooie 'koningin van de triodes’, de 300B, als blikvanger op het chassis. Een direct verhitte triode die bijna als geen andere je oortjes kan verwennen. Maar ja, altijd weer dat niet malse prijskaartje hè…. Moet er toch maar weer voor een ‘simpeler’ EL34 push pull versterker worden gekozen en blijft de droom een droom?

Natuurlijk ga ik hier een beetje kort door de bocht. Met een mooie push pull versterker is het goed leven, uitstekend zelfs. Maar toch… een mooie single ended versterker, en dan ook nog met een 300B eindpit..., tja, dat ‘heeft iets’ dat we vaak bij andere versterkers niet vinden. En aan die 'onhaalbare' aanschafprijs kunnen we effectief iets doen door zelf de handen uit de mouwen te steken...

En de grap met de doorgestreepte 2, boven aan de bladzij? Ach, als je het verhaal in het blad al hebt gezien.... In de opmaak van een blad of krant gaat wel vaker iets mis, maar hier valt het wel een beetje erg pijnlijk op... ahum...

Voor we met het opbouwverhaal beginnen, nog even een klein stukje historie:

A never ending story… De buis 102 jaar jong.
Het 100 jarige jubileum van de buis werd 2 jaar geleden gevierd. Het moment dat de Amerikaan Lee de Forest (1873-1961) zijn Audion buis patenteerde wordt als het begin van het bestaan van de buis aangenomen. Op 13 november 1906 om precies te zijn. De Audion is dat moment de eerste buis met drie elementen, een kathode, rooster en anode. En net dat toevoegen van dat zogenaamde stuurrooster maakt het mogelijk om de buis te regelen en kleine signaaltjes sterker te maken. De naam triode, wat de Audion was, kwam pas later. Nee, Lee heeft deze Audion buis niet speciaal voor ons muziekliefhebbers bedacht, maar voor het gebruik in de telegrafie. Maar de versterkerbuis is geboren en vanaf dat moment komen de ontwikkelingen in een stroomversnelling. Twee wereldoorlogen hebben de verdere ontwikkelingen op buizengebeid enorm goed gedaan en ons enorm mooie audiobuisjes opgeleverd. Waarschijnlijk één van de weinige positieve dingen die er over deze duistere tijden te vermelden is. Drie jaar na het einde van WO2 vormen zich echter de eerste donkere wolken voor de buis aan de horizon: de uitvinding van de transistor. Langzaam wordt de buis terug gedrongen en zijn rol lijkt halverwege de jaren 60 uitgespeeld. De opmars van de solid state versterker is niet meer te stuiten. Een voor een zetten de grote namen uit de buisproductie: RCA, Philips, Mullard, Telefunken, noem ze maar, de beroemde namen, de machines stop. Op enkele die hard fabrikanten na is de buis in de jaren zeventig van de vorige eeuw uit het straatbeeld van audioland verdwenen. Maar toch, zolang er nog vonkjes zijn is het vuurtje nog steeds niet echt gedoofd. In het bijzonder in Japan en Frankrijk gaan de liefhebbers van de buis noest door met hun passie. Bladen als L’Audiophile, onder leiding van de Frans/Japanse Jean Hiraga, het Japanse MJ magazine, Glass Audio en later Audio Practices, het Nederlandse Audio & Techniek, Menno van der Veen met zijn publicaties in Radio Bulletin, en natuurlijk de opkomst van het Internet, allemaal hebben ze hun steentje bijgedragen om het vuurtje brandende te houden.

Van de duizenden verschillende buistypes die er ooit gemaakt zijn gebruiken we in onze audioversterkers maar een relatief klein aantal. Een handvol voorversterkerbuisjes, een tiental verschillende eindbuizen, onder andere de EL84, EL34, 6L6, KT88, 6550 penthodes en de 2A3, 300B, 211, 845, en de 6C33 triodes. Van de kleine voorversterkerbuisjes zijn de ECC’tjes de bekendste: ECC81, 82, 83 en de veel gebruikte ECC88. Het lijken er veel meer, maar bedenk dat veel buizen meerdere typeaanduidingen hanteren, afhankelijk van het land van herkomst. De populaire ECC83 b.v. is in de USA een 12AX7, een ECC88 is ook een 6DJ8 of 6922. Deze buisjes, en hedendaagse afleidingen zoals een ECC99, worden weer volop geproduceerd in China, Rusland of Oost-Europa. Sinds de militaire buizen in Rusland vrij zijn gegeven voor de handel hebben we er weer een aantal werkelijke juweeltjes voor audiogebruik bijgekregen. Wat te denken van de 6H30P, die een reputatie heeft opgebouwd als superbuis. Je ziet ze nu in de betere versterkers van Audio Research, Conrad Johnson en natuurlijk in de versterkers van de eerste fabrikant die de potentie van 6N30P buis zag: BAT, het Amerikaanse bedrijf van Victor Khomenko, inderdaad, een man met Russische wortels. En dan is er natuurlijk nog de Western Electric WE300B, geproduceerd in de USA.

Word vervolgt