Triode Dick's Page
GT clock
Een nieuwe pacemaker
voor de cd speler
Zoals het klokje thuis
tikt....
Superklokjes die de regulier
ingebouwde kristallen vervangen zijn er al jaren. Ik dacht dat het Engelse
Trichord er als eerste mee was. De reacties waren ervan waren vaak zo positief,
dat anderen Trichord al snel volgden met eigen superklokken. Maar die dingen
zijn vaak zo aan de prijs, dat ik geen behoefte had om me te laten overhalen
voor een experiment van vele honderden guldens. Ik was en ben erg tevreden
met mijn eigen speler.
Want wat is er mis aan de ingebouwde klok van mijn cd speler? Niks, helemaal
niks.... Maar toch kon het beter, weet ik nu. Het muziekmaken ging verre
van verkeerd met mijn als loopwerk gebruikte Marantz CD16. Toen Guido Tent
aanbood eens een klokprint van zijn hand in de speler te bouwen.
Guido is geen onbekende
in de audiowereld. Is digitaal een veelweter. En stelt zijn kennis in dienst
van één van de uitvinders van de cd speler, onze nationale trots: Philips.
Hij is onder andere betrokken bij de ontwikkeling van de DVD waar ook mee
opgenomen kan worden.
Zijn DAC die hij samen met een stel kompanen bedacht heeft, staat ook uitgebreid
op het www gepubliceerd. Al met al een man die wat in zijn mars heeft. Guido
is ondanks zijn digitale beslommeringen ook een enorme buizenliefhebber.
En als je digitaal met buizen verenigt, daar ben ik ook al lang achter,
kun je tot mooie resultaten komen.
The jitter bug...
Maar als je bron niet goed is kun je nog zo'n mooie digitaal naar analoog converter bouwen. Optimaal wordt het nooit. Guido ging aan de slag om het digitale signaal strakker en schoner te krijgen. Of zo als dat in het digitale jargon heet, het jittergedrag sterk te verbeteren. Jitter is een grote beer op de weg in digiland. Digitaal is geheel afhankelijk van de tijd. Die tijd wordt door een klok aangegeven. En die moet in het ideale geval precies zijn als een atoomklok. Is het kloksignaal niet zo best als we graag zien, dan ontstaan er tijdsverschuivingen in het digitale domein. Er worden dan afrondingsfouten gemaakt in de berekeningen van de bitjes. De eentjes en nulletjes komen niet op de mooiste manier de speler uit.
Guido bedacht een eigen klok die het jittergedrag beter onder controle moest houden. Een zogenaamde "low jitter clock". Een klok die het beter en nauwkeuriger moet kunnen dan de ingebouwde simpele klok die in de fabriekspeler aanwezig is. Die bestaat meestal uit niet meer dan een kristal en twee ceramische condensatoren. En waarom zul je het als fabrikant moeilijker doen dan nodig. Maar die "paar dubbeltjes" oplossing is in de ogen van, onder andere, Guido niet de juiste. En dat gaan we nu maar eens inspecteren...
Nou, dat had meer voeten
in aarde dan verwacht. Ik heb er al eens over geschreven in mijn column.
Ik had pakweg een half jaar terug het ding keurig ingebouwd en de muziek
werd vervolgens op eenderde van de snelheid weergegeven.... Een vergissing
van mijn kant. Ik had niet goed opgelet op welke frequentie de klok liep.
Ach, Guide zag er de humor wel van in (ik minder...), en beloofde een nieuw
kristal te sturen. Maar helaas, de CD16 loopt nou net op een frequentie
die weinig voorkomt. 
Er
moesten speciaal kristallen besteld worden op de frequentie die je kunt
lezen op de foto hiernaast. En dat duurde dus even. Maar van vakantie terug
opende ik de voordeur en daar lag een envelopje. Afz.: Guido. Ik moest me
bedwingen om niet eerst de auto uit te pakken... Gelukkig kon ik mezelf
de baas dit keer en besloot eerst maar weer eens een paar dagen "normaal"
muziek te beluisteren. Na twee weken vakantie effe weer de referentie zetten
als het ware. Die maandag moest het gebeuren. Ik had alle documentatie die
ik een half jaar terug verzameld heb in een map bewaard om snel weer aan
de slag te kunnen als het nieuwe klokje kwam...
Het inbouwen:
Kap verwijderen en de wat wegebde ervaring van een half jaar geleden even de tijd geven om vanuit een latente aanwezigheid weer naar de oppervlak laten komen..... Dat borrelde snel weer naar boven en de hele klus was binnen een half uur gedaan. Er is weinig aan om een nieuwe klokprint in te bouwen. Als je maar weet hoe het moet..... Ik had pech, maar van de meeste gangbare spelers wordt een uitgebreid verslag gedaan hoe je het bestaande "high jitter" kristal uit kunt wisselen tegen een superstrakke rikketik. Die info vind je onder andere op de site van Cuno. Ik kan het wel weer allemaal opnieuw opdreunen, maar Cuno heeft het allemaal mooi in kaart gebracht. Meerdere types van Marantz worden besproken. Alleen de mijne wordt niet genoemd.....@*#@&**&..... Maar zelfs dan nog was het goed te doen. Na het doorlezen van wat andere spelers viel het kwartje al snel.
Hoe heb ik het aangepakt?
Eerst moest ik een mooi plekje vinden voor dit niet al te grote printplaatje.
Deze print komt nog uit de voorserie en is door Guido persoonlijk geoptimaliseerd.
Hij vond dat als ik zijn klok inbouwde er geen twijfel over de voeding mocht
bestaan. 
Mmm,
die dac 7 print gebruikt ik toch niet meer. Die kon mooi verwijderd worden.
Daar kan de klokprint plaatsnemen. Vier schroefjes en een paar stekkers
waren het enige wat de overbodig geworden print nog vasthielden aan de rest
van de speler. Je ziet op de foto dat er dan een zee van ruimte is om de
nieuwe klok te monteren. De bedrading blijft mooi kort en de voeding is
nu te betrekken uit de oude bron voor de geëlimineerde print. Twee vliegen
ineens. Maar in de praktijk zal het nooit een probleem zijn een plekje te
vinden en een voedingspanning ergens af te tappen.
Rechts zie je waar de klok zijn voeding vandaan haalt. Een spanning van
15 Volt sluit ik aan op het klokprintje. Die maakt er intern een nog schonere
spanning van die nodig is om de klok stabiel zijn werk te laten doen.
Rechts
zie je het originele kristal ( in het midden met vilt beplakt) met schuin
links daaronder twee bruine en twee zwarte condensators op een rij. De bruine
condensators en het kristal vormen de oude klok en zijn de componenten die
verwijderd moeten worden. Ik prik het nieuwe kloksignaal in het IC wat daar
onder weer zit. (Q564). Lees de handleiding voor klokinbouw die bij jouw
speler hoort goed en er kan helemaal niks mis gaan. Toch nog even een cd
in de lade..... en gelukkig, het goede tempo zat er nu duidelijk in.
Luisteren....
Het moment van de waarheid is nu daar. De speler gaat terug naar zijn oorspronkelijke plek en wordt weer aangesloten. Na twee seconden hangt mijn kaak op borst, ben ik suf gespeeld en kompleet verdooft door de enorme verbetering.... Dit speelt de speler met oude klok kompleet tegen de muur..... Op vele straatlengtes… blabla...zemel...zeur...
Ahum, eh.... als deze bijna standaard gehanteerde audio onzintaal van toepassing is ben ik bang dat je verwijderde klok een koekoeksklok moet zijn geweest. Laat ik het maar in normale verhoudingen proberen te verwoorden. Al moeilijk genoeg soms.
De eerste schijf maakte wel duidelijk dat er wat veranderd was. En die verandering nodigde uit om plaatje na plaatje de lade in te schuiven. Er was een rustiger weergave. Het was allemaal gladder en strakker. De ruimteweergave is overtuigender. Het laag, dat vind ik een heel opvallend verschijnsel, is niet alleen strakker, maar lijkt dieper. Nee, niet lijkt, is gewoon dieper. Het fundament is verder verstevigd. Om toch een stokpaartje aan te dragen, het geluid lijkt meer analoog… Een wat stompzinnig woord in deze digitale omgeving, ik weet het…
Nu, na ruim een maand luisteren en genieten, ben ik geheel overtuigt van het belang van deze superstrakke pacemaker in mijn cd speler. Die was echt niet ziek, integendeel, maar zijn vitaliteit is nu nog groter dan voorheen. Ik vind dit een modificatie van belang. De bron waaruit de muziek toch komt wordt hiermee aangepakt. De muziek gaat beter dan voorheen de versterker in. En die laat dat feilloos horen. Mijn "ach, zal wel" instelling op dit punt is veranderd in "doen!"
Conclusie:
Ik kan maar een ding bedenken als conclusie.... Is jouw speler nog van een normale povere drie stuivers standaard klok voorzien? Dan ben je een grote audiodonut als je niet snel een GT low jitter clock in je player drukt. Een betere en makkelijker en betaalbaardere modificatie voor wat voor muziek installatie kan ik zo niet bedenken.
De prijs
die je betaald wordt bepaald door je eigen handigheid om een strakke schone
voeding te maken. Maar Guido vertelde me dat ook zijn compleet gebouwde
printen realistisch geprijsd zullen zijn. Hij wist het nog niet precies
toen ik hem daar een paar weken geleden naar vroeg.
En die hebben nog een aardigheid ingebouwd. Je kunt er je digitale uitgang
nog eens verder mee in jitter reduceren. Dat heb ik (nog) niet gedaan. Ik
wilde eerst het effect van het gewoon "re-clocken" ervaren. Hetzelfde
wat andere superclock's ook doen dus. En dat is echt overtuigend. Warm aanbevolen.
http://www.triode.club.tip.nl/
De DA converter van
Guido & co vind je op:
http://members.chello.nl/%7Em.heijligers/DAChtml/dactop.htm